De prostaat; een klier met impact

26 juli 2021

Boven de vijfenveertig kan de prostaat echter ook voor een flinke belasting zorgen in het leven van de man. Waarom hebben mannen een prostaat? En wat kun je als man zelf doen om mogelijke nadelige effecten op latere leeftijd in toom te houden? Dat lees je in deze blog.

In de prostaat wordt prostaatvocht aangemaakt waarin zaadcellen worden vervoerd. Bij het orgasme van de man komen de zaadcellen uit de zaadleiders in de prostaat. Daar worden de zaadcellen vermengd met prostaatvocht; samen wordt dit het sperma van de man. Bij de ejaculatie trekt de prostaat samen en wordt het sperma naar buiten geperst. Het prostaatvocht zorgt voor de beweeglijkheid van de zaadcellen en houdt ze in leven tijdens de ejaculatie en in de vagina. Een onmisbare bijdrage dus aan een gezonde voortplanting.

De prostaat neemt toe in omvang onder invloed van hormonen. Dit is een normaal fysiologisch proces. De prostaat van een baby jongetje weegt 1 gram, in de puberteit is dit 12 gram en op vijfentwintigjarige leeftijd weegt de prostaat ongeveer 15-20 gram. Vanaf het vijftigste levensjaar, en soms al eerder, kan deze groei problemen opleveren. De prostaat raakt dan vergroot tot soms wel 30-60 gram. Meestal is dit een goedaardige prostaatvergroting. Bij een kwaadaardige vergroting gaat het om een prostaatcarcinoom. De prostaat kan ook ontstoken raken. Dit kan op elke leeftijd voorkomen, acuut of chronisch.

Bijna elke man krijgt op zekere leeftijd te maken met een vergrote prostaat, maar niet iedereen heeft er last van. Ruim 30% krijgt wel klachten. Omdat de prostaat om de plasbuis heen ligt, kan de plasbuis nauwer worden. Het wordt dan bijvoorbeeld moeilijker om urine goed uit te plassen. Steeds kleine beetjes plassen en vaker moeten plassen, ook ’s nachts, kunnen dan de gevolgen zijn. Ook kan er sprake zijn van incontinentie en nadruppelen. De blaasspier moet steeds harder werken en soms blijft er urine achter in de blaas. Hierdoor kan ook de kans op blaasontstekingen en nierproblemen toenemen.

Hormonen die een rol spelen in het functioneren van de prostaat worden androgenen genoemd. Het gaat in dit geval om de geslachtshormonen testosteron en dihydrotestosteron (DHT). DHT is biologisch actief en wordt gemaakt uit de iets minder actieve voorloper testosteron. Hiervoor is het enzym 5-alfa-reductase nodig. DHT functioneert als een groeihormoon en bevordert de groei van de prostaat. Behandeling van een goedaardige prostaatvergroting richt zich op het remmen van 5-alfa-reductase. Daarnaast kan een overschot aan oestrogeen, ten opzichte van testosteron, bijdragen aan de groei van de prostaat. Het enzym aromatase zet testosteron om in oestrogeen. Bij een teveel of overactiviteit van aromatase kan er een relatief te hoog oestrogeenniveau ontstaan. Tot slot functioneert ook insuline als een groeihormoon. Hoge insulinespiegels, als gevolg van insulineresistentie, kunnen dus ook een rol spelen.

Prostaatklachten komen helaas nog veel voor. Toch kun je zelf veel doen om je prostaatfunctie te ondersteunen. De grootste risicofactoren voor prostaatproblemen zijn overgewicht, roken en alcohol. Praktische adviezen liggen in eerste instantie dan ook op dat vlak. Moet je vaak plassen? Probeer je vochtinname dan te spreiden over de dag. Voldoende drinken is belangrijk. Drink echter niet te veel in de avond en voor het slapen, en zeker geen koffie en (weinig) alcohol. Regulier bestaan er medicijnen om de groei van de prostaat, om een verhoogde prikkeling en aandrang en om het nachtelijk plassen tegen te gaan. Reguliere medicatie kan gepaard gaan met bijwerkingen. Er zijn ook gunstige effecten zichtbaar van een leefstijl met gezonde voeding, voldoende beweging en een vermindering van risicofactoren. Hoe jonger je daarmee begint, hoe beter!

Een mediterraan voedingspatroon, met hoofdzakelijk pure onbewerkte producten zoals veel biologische groenten, fruit, noten, peulvruchten, gezonde granen, vis en meervoudige onverzadigde vetzuren, vormt een goede basis voor een gezonde leefstijl in algemene zin. Specifieke voeding die interessant is in het licht van een gezonde prostaatfunctie is voeding rijk aan zink zoals pompoenpitten, aan selenium zoals paranoten (maximaal 3 per dag), aan fytosterolen zoals olijfolie, noten en zaden, aan lignanen zoals lijnzaad, aan lycopeen zoals zongerijpte tomaten, aan antioxidanten zoals groenten en kruiden en tot slot aan omega 3-vetzuren en vitamine D3 zoals zeewier, vis, schaal- en schelpdieren. Vergeet ook niet voldoende vitamine D3 op te doen buiten in de zon.

Van diverse nutriënten is bekend dat ze een ondersteunend effect hebben op de lagere urinewegen, de plasfunctie en de normale werking van de prostaat. Zink, selenium en vitamine E zijn bijvoorbeeld interessante voedingsstoffen omdat ze cellen beschermen tegen oxidatieve stress. Zaagpalm, ofwel Serenoa repens of saw palmetto, helpt de normale plasfunctie te ondersteunen. Zaagpalm remt bijvoorbeeld het enzym 5-alfa-reductase, waardoor er minder testosteron in DHT wordt omgezet. De gunstige invloed van zaagpalm op de prostaat is een gezondheidsclaim die nog wordt onderzocht door de Europese Commissie. Ditzelfde geldt voor een stof als brandnetel. Brandnetel is niet alleen goed voor de nierfunctie en urinewegen, maar draagt tevens bij aan het behoud van een normale prostaatfunctie. Tot slot draagt ook Cucurbita pepo, ofwel pompoen, bij tot de gezondheid van de onderste urinewegen. Een product waarin meerdere ondersteunende nutriënten worden gecombineerd, is tevens aan te bevelen.

Op het gebied van leefstijl is het belangrijk om te zorgen voor een normale hormonale balans met onder meer een stabiele bloedsuikerspiegel. Minder vaak eten op een dag, minder inname van bewerkte koolhydraten, intermittent fasting, calorierestrictie en nuchter bewegen of bewegen voor de maaltijd zijn interventies die hierop een gunstig effect hebben. Voldoende bewegen en sporten is sowieso aan te raden bij een vergrootte prostaat. En heb je last van zwakke bekkenbodemspieren dan kunnen kegeloefeningen soelaas bieden. Ontspanningsoefeningen zoals yoga of meditatie kunnen er tot slot ook voor zorgen dat prostaatklachten als minder belastend worden ervaren.

Al bij al kun je zo wellicht meer in eigen hand nemen dan je zelf denkt. Hoe natuurlijker je leefstijl, hoe beter je gezondheid. Dat komt ook je prostaat ten goede.