Dip of depressie: hoe herken je het verschil en wat doe je eraan?

We hebben allemaal wel eens last van mindere dagen. Maar wat als deze dagen weken worden, en de weken maanden? Dan gaat een dipje over in een depressie. Hoe herken je de eerste signalen van een depressie en wat kun je dan doen? En hoe zorg je ervoor dat je voldoende veerkracht houdt ook in moeilijkere tijden? We geven je tips in dit blogartikel.

• Een dipje of een depressie?
• Vaker vrouwen dan mannen
• Hoe herken je een depressie(ve stoornis)?
• De formele diagnose depressieve stoornis
• Fysieke verstoringen bij een depressie
• Niet-fysieke oorzaken van een depressie
• Wat kun je zelf doen?
• Meer lezen?

Wanneer je last hebt van een dipje, dan kun je je kortdurend verdrietig, somber of neerslachtig voelen. Vaak als reactie op stress, een teleurstelling of een andere lastige situatie. Gelukkig zijn dipjes van tijdelijke aard en verdwijnen ze meestal vanzelf. Doorgaans belemmeren ze je dagelijkse functioneren niet. De term depressie komt van het Latijnse ‘depressio’ wat neerdrukken of indrukken betekent en is de algemene term voor een emotionele toestand of gemoedstoestand. We gebruiken depressie echter vaak als synoniem voor een depressieve stoornis. Het gaat dan om een ernstige en langdurige psychische aandoening met aanhoudende symptomen.

Het aantal mensen met een depressie stijgt. In Nederland ervaart ongeveer 25% van de volwassenen tussen 18 en 75 jaar ergens in hun leven een depressie. Jaarlijks krijgt ongeveer 9% van de volwassenen (meer dan een miljoen mensen) een depressie, waarbij vrouwen hiervoor extra vatbaar zijn. Voor vrouwen in de leeftijdsgroep van 18 tot 34 jaar is dat maar liefst 15%, voor mannen ongeveer 7%. In 2014 verstrekten Nederlandse apotheken 275 miljoen dagelijkse doses aan antidepressiva, terwijl dit aantal in 1996 nog niet eens 80 miljoen bedroeg. Dit is dus een fikse stijging van meer dan 340% in vergelijking met 18 jaar eerder. Twee derde van de gebruikers is vrouw.

Een langdurige depressie duidt op een stemmingsstoornis met verschillende verschijningsvormen. Overeenkomstig zijn een sombere stemming en een duidelijk verminderde interesse of plezier in bijna alle activiteiten, gedurende het grootste deel van de dag. Bij jonge mensen kan de stemming wisselend en prikkelbaar zijn. Daarnaast kunnen mensen met een depressie last hebben van gewichtsverandering of veranderingen in eetlust, slapeloosheid, rusteloosheid of traagheid, moeheid, een gevoel van waardeloosheid of een buitensporig schuldgevoel, concentratieverlies en in ernstige gevallen terugkerende gedachten aan de dood.

Wanneer minimaal één hoofdsymptoom en in totaal minstens vijf symptomen gedurende minstens twee weken aanhouden en leiden tot aanzienlijke beperkingen of ernstig lijden, is er formeel sprake van een depressieve stoornis. De episode wordt bovendien niet veroorzaakt door bijwerkingen van medicatie of een somatische aandoening. Er is sprake van een dysthymie wanneer er minder symptomen zijn dan bij een depressieve stoornis, maar wanneer deze symptomen wel langdurig aanhouden. De ernst van een depressieve stoornis kan variëren. Dit wordt bepaald door de mate van functionele beperking en het lijden, door de ernst en frequentie van de symptomen, de duur van de episode, herhaalde episodes, onvolledig herstel tussen episodes, en de aanwezigheid van suïcidale gedachten en/of suïcidepogingen.

Een depressie is een complexe aandoening die kan samenhangen met verschillende fysieke aandoeningen en verstoringen. We noemen er enkele:

• Bij depressie is er vaak een disbalans in neurotransmitters, de boodschappermoleculen in de hersenen betrokken bij de overdracht van signalen tussen zenuwcellen. Vooral serotonine, noradrenaline en dopamine spelen een rol in de regulering van stemming.
• De hypothalamus-hypofyse-bijnier-as (HPA-as), een belangrijk onderdeel van het stresssysteem, kan bij depressie overactief zijn. Dit zorgt voor verhoogde niveaus van stresshormonen, zoals cortisol.
• Er is veel bewijs voor de samenhang tussen het microbioom en de geestelijke gezondheid.
• Chronische ontstekingsprocessen in het lichaam kunnen de hersenchemie beïnvloeden en depressieve symptomen veroorzaken.
• Depressie kan veranderingen in de hersenstructuur en -functie veroorzaken, zoals verkleining van bepaalde hersengebieden. Bijvoorbeeld de hippocampus, het gebied dat betrokken is bij het reguleren van emoties en het geheugen.
• Tot slot kunnen ook genetische factoren het risico op depressie vergroten.

De oorzaak van depressie is altijd multifactorieel. Naast fysieke factoren spelen ook psychologische en sociale factoren een cruciale rol. Chronische stress privé of op werk, traumatische gebeurtenissen, gevoelens van eenzaamheid, voortdurende tegenslagen, financiële en relatieproblemen, werkeloosheid en andere levensomstandigheden kunnen het risico op depressie vergroten. Ook negatieve denkpatronen, perfectionisme, het gevoel geen doel of betekenis te hebben en een laag zelfbeeld kunnen bijdragen aan depressie. Depressie komt bovendien vaak voor bij mensen met angststoornissen. Het gebruik van alcohol en drugs kan depressieve symptomen triggeren en verergeren.

Omdat depressie dus vaak het gevolg is van een complexe interactie tussen verschillende van bovengenoemde factoren, vereist de benadering ervan ook een veelzijdige aanpak. Wat kun je zelf doen wanneer je te maken krijgt met beginnende of verder gevorderde depressieve klachten?

• Geef goede zelfzorg prioriteit: stop met schadelijke invloeden zoals koffie, alcohol, drugs en suikers en kies voor gezonde, verse en waar mogelijk biologische voeding vol voedingsstoffen zoals groenten, fruit, noten, gevogelte, vis, eieren, complexe koolhydraten en gezonde vetten.
• Zorg voor extra micronutriënten die je lichaam nu goed kan gebruiken, bijvoorbeeld een multivitamine zoals MultiPerfect, omega 3-vetzuren zoals Omarin en vitamine D. Ondersteun je geestelijke balans en energie met een combinatie van Curmac, Zinargin en Methialyn. Een orthomoleculair therapeut kan je verder adviseren over het herstel van een mogelijke disbalans.
• Leer je eigen boek (nog beter) lezen. Ontdek wat je energie kost en waar je blij van wordt. Is je huidige leven in overeenstemming met je behoeften of is het tijd om daar veranderingen in aan te brengen? Overweeg de hulp van een coach of therapeut die je kan begeleiden bij zelfreflectie. Hoe eerlijker je hierin bent, hoe groter de kans dat je je eigen valkuilen herkent en ze kunt aanpakken.
• Identificeer stressfactoren in je leven en pak deze aan. Dat is soms makkelijker gezegd dan gedaan. Het niet doen, kan je uiteindelijk echter veel kosten.
• Als het niet mogelijk is om stressgevende aspecten in je context te veranderen, zoek dan hulp bij ‘het accepteren wat er nu is’. Voor de een helpt mindfulness of meditatie, voor de ander elke dag een flinke wandeling en je hoofd leeg maken.
• Zorg voor een gezond aantal uren slaap (7-8) en een regelmatig dag- en nachtritme.
• Investeer actief in ontspanning, plezier en positieve sociale activiteiten, ga de natuur in voor een ‘bosbad’ en zorg voor een gezonde belasting via sport.
• Vergroot je veerkracht met hormetische prikkels, zoals blootstelling aan koude, warmte, honger of dorst.

• De complexiteit van depressie, ReThink Foundation